Είναι ευρέως αντιληπτό ότι, το έγκλημα σε κατάσταση άμυνας – νόμιμη άμυνα, έχει ειδική αντιμετώπιση από τον νόμο. Πέραν αυτού, θα είναι χρήσιμο να τονιστούν ορισμένα σημεία, τα οποία πρέπει να είναι σε γνώση μας, σχετικά με την κατάσταση άμυνας.

  Σύμφωνα με το αρ. 22 παρ 1. του Ποινικού Κώδικα, “1. Δεν είναι άδικη η πράξη που τελείται σε περίπτωση άμυνας.”  Κατά συνέπεια, δεν τιμωρείται.

   Περαιτέρω, θα πρέπει να εξετασθεί τί είναι άμυνα, ποιές οι προϋποθέσεις της άμυνας, καθώς και η υπέρβαση των ορίων της άμυνας.

Τί είναι Άμυνα

   Άμυνα, σύμφωνα με την παρ. 2 του αρ.22 ΠΚ, “είναι η αναγκαία προσβολή του επιτιθέμενου στην οποία προβαίνει το άτομο, για να υπερασπισθεί τον εαυτό του ή άλλον από άδικη και παρούσα επίθεση που στρέφεται εναντίον τους.”

Προϋποθέσεις της άμυνας

   Στην κατάσταση της άμυνας (νόμιμη άμυνα), θα πρέπει να υπάρχει επίθεση, η οποία να είναι άδικη και παρούσα, καθώς και η αμυντική πράξη.

   Ειδικότερα, επίθεση συνιστά κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά που προσβάλει με πράξη ή διακύβευση κάποιο έννομο αγαθό. Άδικη, είναι η επίθεση που δεν δικαιολογείται με κάποιο τρόπο η άρση του αδίκου, ενώ παρούσα είναι η επίθεση που βρίσκεται σε εξέλιξη ή διεκόπη με πρόθεση να ξαναρχίσει ή τέλος, επίκειται άμεσα η έναρξή της.

   Επίσης, η αμυντική πράξη συνίσταται στην “αναγκαία προσβολή του επιτιθέμενου”, δηλαδή σε κάθε ενέργεια ή παράλειψη η οποία οδηγεί στην απόκρουση μιας παρούσης και άδικης επίθεσης, προσβάλλοντας αγαθό του επιτιθέμενου στο αναγκαίο μέτρο.

Υπέρβαση των ορίων της άμυνας

   Η υπέρβαση των ορίων της άμυνας (“αναγκαία” όπως αναφέρει ο νόμος), είναι ένα από τα σημαντικότερα σημεία που θα πρέπει να προσεχθεί.

   Σύμφωνα με την παρ. 3 του αρ.22 ΠΚ, “Το αναγκαίο μέτρο της άμυνας κρίνεται από το βαθμό επικινδυνότητας της επίθεσης, από το είδος της βλάβης που απειλούσε, από τον τρόπο και την ένταση της επίθεσης και από τις υπόλοιπες περιστάσεις.“

   Αναλύοντας την “επικινδυνότητα“, είναι κατανοητό ότι όλες οι επιθέσεις δεν έχουν την ίδια επικινδυνότητα. Για παράδειγμα, διαφορετική επικινδυνότητα έχει η επίθεση με γροθιές, η λεκτική επίθεση ή η επίθεση με μαχαίρι. Επίσης, το “είδος της βλάβης” αφορά στην γενική αποτίμηση των επιπτώσεων, ώστε να προκύψει ο ενδεδειγμένος τρόπος άμυνας. Για παράδειγμα, δεν είναι η ίδια η αντίδραση σε μία κλοπή προϊόντων από τον κήπο μας, με την επίθεση εναντίων μας με μαχαίρι. Επιπρόσθετα, ο νόμος αναφέρεται στον “τρόπο και την ένταση της επίθεσης” και “τις υπόλοιπες περιστάσεις” (όπως για παράδειγμα επίθεση από μεθυσμένο), από τις οποίες κρίνεται το αναγκαίο μέτρο της άμυνας.

   Τέλος, η υπέρβαση του ορίου της άμυνας, τιμωρείται σύμφωνα με το άρ. 23 ΠΚ “αν η υπέρβαση έγινε με πρόθεση, με ποινή ελαττωμένη (άρθρο 83), και αν έγινε από αμέλεια, σύμφωνα με τις διατάξεις τις σχετικές με αυτήν. Μένει ατιμώρητος και δεν του καταλογίζεται η υπέρβαση, αν ενέργησε μ’ αυτό τον τρόπο εξαιτίας του φόβου ή της ταραχής που του προκάλεσε η επίθεση.”

Υ.Γ.  Το άρθρο έχει σκοπό να δώσει μία γενική περιγραφή του θέματος, ώστε να καταστήσει την αρχική πληροφορία χρήσιμη ως σημείο προσοχής και όχι να αντικαταστήσει τον δικηγόρο. Οι παράγοντες σε κάθε επιμέρους υπόθεση πιθανόν να διαφοροποιούν ριζικά τον τρόπο ενέργειας.