Σε περιόδους οικονομικής κρίσης και δυσπραγίας, η δίωξη για απάτη και το δικαίωμα αποζημίωσης, αποτελούν ζητήματα τα οποία εμφανίζονται ιδιαίτερα συχνά και απασχολούν σημαντικά την κοινωνία. Ο Ποινικός Κώδικας, στα εγκλήματα κατά των περιουσιακών δικαιωμάτων, προβλέπει την ποινική δίωξη για απάτη. Το δικαίωμα αποζημίωσης δε, ως αποκατάσταση του παθόντος, καλύπτεται αντίστοιχα από τον Αστικό Κώδικα. Αναλυτικότερα:

 1.  Δίωξη για απάτη.

   Σύμφωνα τον Π.Κ.(βλ. σημείωση)** εάν κάποιος με την εν γνώσει παράσταση ψευδών γεγονότων σαν αληθινών ή την αθέμιτη απόκρυψη ή παρασιώπηση αληθινών γεγονότων βλάπτει ξένη περιουσία πείθοντας κάποιον σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή με σκοπό από τη βλάβη αυτής της περιουσίας να αποκομίσει ο ίδιος ή άλλος παράνομο περιουσιακό όφελος τιμωρείται με φυλάκιση και χρηματική ποινή. Αν η ζημία που προκλήθηκε υπερβαίνει συνολικά το ποσό των 120.000 ευρώ επιβάλλεται κάθειρξη έως δέκα έτη και χρηματική ποινή. (386 Π.Κ. παρ. 1).

   Περαιτέρω, εάν η απάτη στρέφεται άμεσα κατά του νομικού προσώπου του ελληνικού δημοσίου, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και η ζημιά που προκλήθηκε υπερβαίνει συνολικά το ποσό των 120.000 ευρώ επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών και χρηματική ποινή έως χίλιες ημερήσιες μονάδες. Η πράξη αυτή παραγράφεται μετά είκοσι έτη. (386 Π.Κ. παρ. 2)

   Από την παρ. 1 είναι κατανοητό ότι, ο δράστης θα πρέπει:

– Να “βλάπτει ξένη περιουσία”, δηλαδή, να προκλήθηκε βλάβη.

–  Να  είχε σκοπό από την βλάβη της ξένης περιουσίας να αποκομίσει ο ίδιος ή άλλος παράνομο περιουσιακό όφελος.

–  Να  πείσει κάποιον σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή με την εν γνώσει παράσταση ψευδών γεγονότων σαν αληθινών ή την αθέμιτη απόκρυψη ή παρασιώπηση αληθινών γεγονότων.

– Να είχε ως αποτέλεσμα η προαναφερόμενη ενέργεια του δράστη, την παραπλάνηση κάποιου και την πρόκληση με την συμπεριφορά του ζημιάς, στο  ίδιο ή άλλον, δηλαδή, η βλάβη να τελεί σε αιτιώδη σύνδεσμο με τις παραπλανητικές ενέργειες ή παραλήψεις του δράστη.

– Να υπάρχει ο δόλος, δηλαδή να είναι εν γνώση του δράστη  η παράσταση ψευδών γεγονότων σαν αληθινών ή η αθέμιτη απόκρυψη ή παρασιώπηση αληθινών γεγονότων και να σχεδιάζει – αποδέχεται αυτή την εγκληματική συμπεριφορά.

2.  Απάτη ευτελούς αξίας.

   Περαιτέρω, κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με το άρθ. 387 Π.Κ. στην περίπτωση  απάτης ευτελούς αξίας,  “Αν η ζημία που προκλήθηκε από τα εγκλήματα των άρθρων 386 και 386 Α είναι μικρής αξίας, εφαρμόζεται η διάταξη του άρθρου 377″, δηλαδή επιβάλλεται χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας ή επίσης, το δικαστήριο μπορεί να κρίνει την πράξη ατιμώρητη (εάν αυτή τελέστηκε από ανάγκη για άμεση χρήση ή ανάλωση του αντικειμένου της κλοπής ή υπεξαίρεσης).

3.  Άλλες περιπτώσεις απάτης.

Για σκοπούς πληρότητας, αναφέρονται επιγραμματικά οι παρακάτω περιπτώσεις:

– Απάτη με υπολογιστή (386Α ΠΚ).

– Απάτη σχετική με τις επιχορηγήσεις (386Β ΠΚ).

– Απατηλή πρόκληση βλάβης (389 ΠΚ).

4.  Το δικαίωμα αποζημίωσης

   Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, όποιος παρασύρθηκε με απάτη σε δήλωση βούλησης έχει δικαίωμα να ζητήσει να ακυρωθεί η δικαιοπραξία (147 ΑΚ), καθώς επίσης παράλληλα με την ακύρωση της δικαιοπραξίας, να ζητήσει και την ανόρθωση κάθε άλλης ζημίας, σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες. Έχει επίσης δικαίωμα να αποδεχτεί τη δικαιοπραξία και να ζητήσει μόνο να ανορθωθεί η ζημία (149 ΑΚ).

   Συνοψίζοντας, το σύνολο των  δικαιωμάτων του παθόντος καλύπτονται από τον Αστικό κώδικα και ειδικότερα  από τον συνδυασμό των αρ. 147,149,297,298 και 914 ΑΚ.

   Τέλος, ένα πολύ σημαντικό σημείο είναι ότι, στον νέο Π.Κ. προβλέπεται  η εξάλειψη του αξιόποινου των εγκλημάτων μεταξύ άλλων και της απάτης, αν ο υπαίτιος, με δική του θέληση και πριν από την πρώτη εξέτασή του ως υπόπτου ή κατηγορουμένου ικανοποιήσει εντελώς τον ζημιωθέντα χωρίς παράνομη βλάβη τρίτου. Η μερική μόνο ικανοποίηση εξαλείφει το αξιόποινο κατά το αντίστοιχο μόνο μέρος.

   Επίσης, εάν ο υπαίτιος των εγκλημάτων που αναφέρονται στην προηγούμενη παράγραφο μέχρι την αμετάκλητη παραπομπή του στο ακροατήριο ικανοποιήσει εντελώς τον ζημιωθέντα, καταβάλλοντας αποδεδειγμένα το κεφάλαιο και τους τόκους υπερημερίας, από την ημέρα τέλεσης του εγκλήματος, απαλλάσσεται από κάθε ποινή. Η διάταξη του προηγούμενου εδαφίου εφαρμόζεται και για τα πλημμελήματα που προβλέπονται στα ίδια άρθρα μέχρι το τέλος της αποδεικτικής διαδικασίας στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο (405 Π.Κ. παρ. 2,3).

   Ολοκληρώνοντας, η δίωξη για απάτη και το δικαίωμα αποζημίωσης καλύπτεται αφενός από τον Ποινικό Κώδικα, όσον αναφορά το σκέλος της Ποινικής Δίωξης, αφετέρου από τον Αστικό Κώδικα αναφορικά με την ακύρωση της δικαιοπραξίας ή /και αποζημίωση του παθόντος.

Υ.Γ. Το άρθρο έχει σκοπό να δώσει μία γενική περιγραφή του θέματος, ώστε να καταστήσει την αρχική πληροφορία χρήσιμη ως σημείο προσοχής και όχι να αντικαταστήσει τον δικηγόρο. Οι παράγοντες σε κάθε επιμέρους υπόθεση πιθανόν να διαφοροποιούν ριζικά τον τρόπο ενέργειας.

——————————————–
**ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Νέος Ποινικός (ν. 4619/2019) με εφαρμογή 1η Ιουλίου 2019.
——————————————–