«Θα βρω το δίκιο μου»: είναι η φράση που είναι στα χείλη πολλών ανθρώπων και σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, αντηχεί όχι μόνο στις διαπροσωπικές έριδες, αλλά και σε εφορίες, τράπεζες και πολλά άλλα σημεία. Είναι όμως το «δίκιο» ενός ατόμου, μιας ομάδας ανθρώπων ή ενός συνόλου, ταυτόσημο με το «Δίκαιο, όπως αυτοί το αντιλαμβάνονται,»;
Το δίκαιο, είναι ένα πολυποίκιλο, μεγάλου εύρους και βάθους κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο απαιτεί μια πολυμορφική επιστημονική μελέτη. Ο νομικός θετικισμός παρουσιάζει το δίκαιο ως οργανωμένο σύνολο κανόνων που ρυθμίζουν τόσο την κρατική εξουσία, όσο και την εξωτερική ανθρώπινη συμπεριφορά, με μέσα κρατικού καταναγκασμού. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι, η έννοια του κράτους δικαίου στο σύγχρονο δίκαιο συνδέεται με την ηθική και ένα υπόβαθρο αξιών που έχουν διαμορφωθεί στις κοινωνίες των νεότερων χρόνων. Αυτές, κυρίαρχα είναι οι αξίες της ελευθερίας, της ισότητας, της αξιοπρέπειας, της δικαιοσύνης, της κοινωνικής αλληλεγγύης και του γενικού συμφέροντος. Επισημαίνεται ότι, οι αξίες αυτές δεν ήταν καθόλου δεδομένες σε παλαιότερες κοινωνίες, όπου οι ανισότητες μεταξύ των ατόμων θεωρούνταν αποδεκτές ως κανόνας.
Για την πληρέστερη κατανόηση του θέματος, θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την ηθική, ως σύνολο αντιλήψεων που κατά κοινή ομολογία κυριαρχούν σε μια συγκεκριμένη κοινωνία. Αυτή, διαμορφώνεται από παράγοντες που επιδρούν στην «ηθική της κοινωνίας», όπως είναι το γεωγραφικό περιβάλλον, η κουλτούρα (πολιτιστικό περιβάλλον) και η τεχνολογία.
Για να γίνει κατανοητό πώς οι παράγοντες αυτοί διαμορφώνουν την ηθική σε μια κοινωνία, θα αναφέρω ως παράδειγμα τις πολιτισμικές διαφορές μεταξύ χωρών της Ευρώπης και των αντίστοιχων Αραβικών. Η σύνδεση του κράτους δικαίου με την ηθική, παρατηρείται με την αναβίωση του κράτους δικαίου την τελευταία εικοσαετία, καλύπτοντας την ανάγκη προστασίας του ατόμου και του αδυνάτου από αυταρχικές πρακτικές. Όμως, σήμερα βιώνουμε την κρίση, η οποία εκτός από οικονομική, απειλεί να διαμορφωθεί σε μια βαθιά κρίση αξιών, όπως αυτής της δικαιοσύνης, της αξιοπρέπειας, ενίοτε δε, ακόμα και αυτής καθεαυτής της ελευθερίας του κάθε πολίτη.
Όμως, στη βαρυχειμωνιά της κρίσης, μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι, αν μείνουμε πιστοί ο καθένας ως άτομο και όλοι μαζί ως κοινωνία, στις χαμένες αξίες. Το έχουμε αποδείξει στο παρελθόν ότι μπορούμε, αφού πολλές φορές αντέξαμε και σταθήκαμε στα πόδια μας. Να μετατρέψουμε λοιπόν την κρίση σε ευκαιρία, ο καθένας μας με αυτοκριτική και ενδυνάμωση της πίστης στις αξίες, ώστε με δύναμη ψυχής, να κάνουμε την υπέρβαση.